Bi’ kahvelik kitaplar serimizde bugün tarihe damgasını vurmuş yazarlardan Jack London’ın “Kızıl Veba” kitabını inceliyoruz . Jack London’ın ne kadar ileri görüşlü ve sağlam bir gözlem yeteneğine sahip olduğuna bir kez daha “Kızıl Veba” kitabında şahit oluyoruz .
Jack London’ın yaşadığı dönem boyunca (1876-1916) Dünya çapında etkisi olan herhangi bir salgın yoktu . San Francisco'da çok az kişinin etkilendiği “Kara Ölüm” olarak adlandırılan Hıyarcıklı Veba kendini göstermişti . Onun dışında Avrupa , Asya ve Afrika kıtalarını etkisine alan Kolera salgını vardı. Jack London’ın salgınlar tarihi üzerine ve mikrobiyoloji üzerine okumalar yapıp bunları kitaba yansıttığı aşikar. Ama yine de kitapta “Kızıl Veba” nın başlangıcının 2013 yılı olması ve 2019’da Covid salgının patlak vermesi Jack London’ın çağının ötesinde bir yazar olduğunu gözler önüne seriyor .
Jack London Kızıl Veba Özeti
UYGARLIĞIMIZIN KIRILGANLIĞI ÜZERİNE KIZIL VEBA
“Geçici düzenler köpükler gibi uçar gider ,” diye mırıldandı belli ki bir şiirden bir dize okumuştu . Aynen öyle , köpükler gibi , geçici . İnsanın bu dünyadaki bütün çalışması köpükten öte bir şey değil . İnsan kendine faydası olacak hayvanları evcilleştirip düşmanca davrananları yok etti , toprağın yabani bitki örtüsünü temizledi . Ama sonra insan yok oldu ve ilkel hayat geri dönüp onun elleriyle yaptığı her şeyi silip süpürdü . Arazileri orman oldu, tarlaları yabani otlarla doldu, sürülerini yırtıcı hayvanlar yedi . Baksanıza Cliff House sahilini bile kurtlar basıyor. Bu düşünce onu dehşete düşürdü. Bir zamanlar dört milyon kişinin gülüp eğlendiği buralarda şimdi kurtlar geziyor, yabani torunlarımız, tarih öncesi dönemlerden kalma silahlarla bu koca dişli yağmacılara karşı kendini savunuyor. Bir düşünün! Hepsi de o Kızıl Ölüm yüzünden... “ Kızıl Veba'dan bir alıntıyla başlamak istedim bu paragrafa . Yazılanların doğruluğunu şuan içinde bulunduğumuz Covid salgınıyla da çok net anlayabiliyoruz . Bu benzerliğe değinmeden önce Jack London’ın “Kızıl Veba” sına değinmek lazım.
Jack London'dan Kızıl Veba'nın özetine değinecek olursak, Kızıl Veba denilen hastalık bulaştığı andan itibaren kısa bir sürede sizi ölüme götürüyor . Kurtulma şansınız hiç yok gibi . Bulaştığı anda teninizin rengi kızıla çalarken bacaklarınızdan başlayan hissizlik ve soğuk duygusu kalbinize doğru ilerliyor ve kalbinize ulaştığında son buluyor . Ve tüm bu süreç boyunca bilinciniz yerinde oluyor . Acı çekerek kasılmalarla beraber ölüyorsunuz .
Covid-19 ve Jack London'dan Kızıl Veba Yorumu
Jack London'ın Kızıl Vebası'nda hastalığın öldürücülüğüyle toplumları nasıl yıktığını insanın içinde yatan vahşi iç güdülerine nasıl hemen sarıldığına ve asıl doğasında aslında ne kadar bencil olduğuna şahit oluyoruz :
"Bir bakkal gördüm (yiyecek maddelerinin satıldığı yere bakkal denirdi) . Bakkalın sahibi, sakin, dengeli ama kafası biraz az çalışan, inatçı biridir, onu iyi tanırım. Adam dükkanını savunuyordu. Pencereler, kapılar hep kırılmış , adam içeride tezgahın arkasına saklanmış, içeri girmeye çalışan kaldırımdaki saldırganlara tabancasıyla ateş ediyordu. Dükkanın girişinde bir kaç ceset vardı, bunların dükkan sahibinin o gün daha önce öldürdüğü cesetler olduğunu tahmin ettim. Uzaktan onları izlerken yağmacılardan birinin bitişikteki ayakkabıcının camlarını kırıp dükkanı kasten ateşe verdiğini gördüm. Bakkal sahibinin yardımına gitmedim. Böyle şeylerin vakti geçmişti. Uygarlık çöküyor ve artık herkes kendisi için yaşıyordu. "
İçinde bulunduğumuz salgın Jack London'ın Kızıl Vebası kadar etkili olmadığından Covid salgınının uygarlığımız üzerine etkisi daha çok “Adapte ol ve Güçlen” şeklindeydi sadece . Ama mortalitesi "Kızıl Veba" kadar yüksek bir salgında, yüzyıllarca üzerine konularak inşa edilmiş bugünkü uygarlığımızın birkaç gün gibi kısa bir süre içinde yıkılacağına adım gibi eminim . Her ne kadar insanlık atalarına kıyasla daha medeni bir varlık olduğunu söylese de, vahşi iç güdüleri her an çıkmaya hazır bir şekilde tetikte bekliyor .
Ya da Hiç Medeniyeti Tadamadık mı ?
Şu anda uygar bir topluluk olarak nitelendirdiğimiz “Batı” ülkelerinin bulundukları konuma gelebilmeleri, tarihlerinde bolca açgözlülük, hırs ve kan barındırmalarından kaynaklıdır . Tarihleri her ne kadar başkalarının kanına bulanmış olsa da . Zaferi kazananlar kendileri oldukları için tarihi de istedikleri gibi manipüle edebiliyorlar . Şuan herkesin özenip yüzünü döndüğü batı, Mehmet Akif Ersoy’un dizelerinde dediği gibi : “Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar“ sıfatından başka bir şey hak etmiyor .
Ki ben de bu yazıları onların sağladığı platformlarda yazıp paylaşıyorum bu da bir nevi iki yüzlülüktür belki de ama burada asıl anlatmak istediğim toplumumuzun “Kırılgan” bir yapıda olmadığı ; çoktan parçalara ayrılmış bir durumda olduğudur. biz sadece buzdağının görünen kısmıyla kendimizi kandırmaya devam ediyor gibiyiz .
KIZIL VEBA'DAN HAYATA DAİR
“Şiddet düşkünü, adaletsiz bir adamdı . Hastalık ona nasıl dokunmadı, hiç anlamamışımdır . İnsan eskiden beri metafizik bir kavram olarak mutlak adalete inanır ama anlaşılan o ki evrende adalet diye bir şey yoktur . Haktan, adaletten anlamayan, doğada kara bir leke gibi duran, gaddar, insafsız, düzenbaz bir vahşi olan o adam neden hayatta kalmıştı ? Otomobiller, benzin, garajlar ve makineler dışında, bir de son derece zevk aldığı bir şey olarak, salgından önceki dönemde yanlarında çalıştığı kişilere yönelik düzenbazlıkları dışında konuşabileceği bir şey yoktu . Ancak ondan çok daha iyi olan milyonlarca, evet, milyarlarca insan ölüp giderken ona bir şey olmamıştı. “
Bu satırlar belki şu an da her birimizin iç sesinden kopmuş gibi, biliyorum . Jack London abimiz de bizlerin duygularına yaklaşık yüz on yıl öncesinden eşlik ediyor . Sanırım doğanın, evrenin ya da tanrının bizlerin düşündüğünden çok daha farklı bir adalet kavramı var . Ya da “Adaletsizlik” kavramı... Her ne kadar evrende belli başlı bir düzenler silsilesi olduğuna inanarak hayatımıza devam etsek de hayat sanırım sadece bir kaostan ibaret . Bunu fark edip , midesi kaldırabilenler de bizim “Kötü” ve "Zengin" olarak nitelendirdiğimiz, toplumlara yön verip manipüle eden kişiler olarak anılıyor.
“Kızıl Veba” da ise yönetim belli başlı zengin insanların elinde olduğuna yönelikti. Bu görüşü de kısmen doğru olan Jack London’ı zamanın ötesinde bir yazar olarak saygıyla anıyor . Ve yazımı burada bitiriyorum .
Kitap Ölçer Puanım: 9.0
*Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından basılan bu kitabın 5. Baskısında İngilizce Aslından çeviren Levent Cinemre’nin kitap sonuna eklediği bilgilendirici notlar için de teşekkür ederim !
Bi’ kahvelik kitaplar serimizin diğer kitaplarına da göz atmayı unutmayın !
Kaynak:
Jack London'a ait fotoğraf : art.com
Jack London Kızıl Veba'ya dair resim : gutenberg.org
