Dune, Frank Herbert tarafından 1965’te yayımlanan ve yayımlandıktan sonra 20. yüzyılın en iyi bilim kurgu romanı seçilen kitabı. Kitap, bundan binlerce yıl sonrasında insanoğlunun yıldızlar arasında seyahat edebildiği bir gelecekte “melanj baharatı” olarak bilinen ve insanlara geleceği görme yetisi veren bir baharatın çıkarılabildiği tek gezegen olan Arrakis adıyla bilinen Dune gezegeninde geçiyor. Herbert, dünyamızın siyasi, dini ve etnik sorunlarını bir distopik bilim kurgu romanında harmanlayarak biz okurlara günümüz dünyasına farklı bir pencereden bakma fırsatı sunuyor. 1984’te filme uyarlanan kitap, günümüzde tekrardan sinemaya uyarlanıyor. 22 Ekim 2021 tarihinde vizyona girmesi planlanan filmin, başrolünde Timothée Chalamet, Zendeya, Jason Mamoa, Rebecca Ferguson gibi oyuncular bulunuyor. Aslında 1 Ekim tarihinde vizyona girmesi planlanan film, Warner Bros. tarafından 3 hafta sonrasına ertelendi.
Bu yazımda Frank Herbert ve Dune kitabı hakkında sizin için derlediğim bazı bilgileri paylaşacağım. Kitap hakkında daha detaylı bilgiye ulaşmak için tıklayın.
Frank Herbert ve Dune'u
1-Frank Herbert Dune'u Yayımlatmadan Önce 20 kere Reddedildi
Herbert, Dune’u yayımlatmak için gezdiği 20 yayınevinden ret cevabı aldı. En sonunda kitabı yayımlamayı kabul eden yayımcıysa büyük bir hata yaptığını düşünüyordu.
2-Herbert Dune ile ilk “Nebula En İyi Roman Ödülünü” Kazandı
Herbert 20 kere ret cevabı almasına rağmen Dune yayımlandıktan sonra ilk kez verilmeye başlanan “Nebula En İyi Roman Ödülü”ne layık görüldü. Ve aynı zamanda “Hugo En İyi Roman Ödülü”nü kazandı.
3-Frank Herbert Ekoloji Danışmanıydı
Herbert 1920’de Dünyaya geldi. Fotoğrafçı ve yazar olmasının yanında Ekoloji Danışmanlığı yapıyordu. Oğlunun söylediklerine göre üniversiteden hiç mezun olmamıştı. Buna rağmen araştırma görevlisi olarak çalışıyordu.
Frank Herbert’ın ekoloji danışmanlığı yapması, diğer pek çok şeyin yansıra onun Dune Evrenini yaratmasına katkı sağladı.
4-Herbert, Arrakis'i Yaratırken Oregon Çöl Tepelerinden İlham Aldı .
Herbert ekoloji danışmanlığı yapıyordu. Floransa, Oregon’a yaptığı bir seyahatte devletin Oregon çöl tepelerini yoksulluk otlarıyla kapatarak stabilize etmeye çalıştığını gördü. Bununla ilgili bir dergide makale yayımlamayı düşünüyordu. “They Stopped the Moving Sands” isimli makalesi hiç yayımlanmasa da bu seyahat onun için kesinlikle bir zaman kaybı değildi. Çünkü Dune evrenin temelleri yavaş yavaş Oregon’daki bu çölde atılmaya başlanmıştı.
5-Arrakis Gezegeni’nin Ekolojik Ortamını 5 yılda Oluşturdu.
Evet, Herbert Dune'un ekolojik ortamını yaratmak için 5 yıl çalıştı!
6-Çöller Dışında Bir İlham Kaynağı da Halüsinojen Mantarlardı
Melanj baharatı tüm evrende sadece Arrakis Gezegenin'de çıkıyordu. Uzay Loncasının baharata ihtiyacı vardı. Çünkü baharat, insan ömrünü uzatmasının yanı sıra geleceğe dair görü yeteneği kazandırıyordu. Ve bu baharatın tekeli sadece -loncanın elindeydi. Melanj Baharatı, aynı zamanda kullanan kişiler üzerinde bağımlılık yapıcı bir etki bırakıyordu.
Frank Herbert’a baharat fikrini verense Halüsinojen Mantarları’ydı. Halüsinojen mantarların, kullananlar üzerinde bilinç durumunda farklılaşma gibi etkileri vardır. Bu mantarların yasal olarak kullanılmasıysa çoğu ülkede yasaktır.
7-Bir Başka İlham Noktasıysa 3 Büyük Dinin Başlangıcının Çöller Olmasıydı
Herbert, kitabında bir kahraman olması fikrinden hoşlanıyordu. Aynı zamanda insanoğlunun temel doğasının, sorgulamadan yönetilmeye daha yatkın olduğuna inanıyordu. Hristiyanlık, İslamiyet, ve Yahudilik gibi üç büyük dinin temeli de çöllerde atılmıştı. Bu durum Herbert için çöllerin umutsuz ortamı insanların inanç mekanizmasını daha da pekiştirdiği ve peygamberlerin çıkışına daha uygun bir zemin hazırladığı yönündeydi. Bu yüzden kitabında ana karakter Paul Atreides, çöl halkı Fremenlerin bir nevi kurtarıcısı, onların kahramanı ve peygamberi olarak geçiyor.
8-Zen Budizm, Sufizm ve Dune Terminolojisi
Frank Herbert’ın oğlu Brian Herbert’ın babası hakkında yayımladığı biyografiye göre, babası “Zen Budizm”in içine çekilmişti. Dune’da ise bunun yansımalarını açık bir şekilde görüyorduk. Herbert yarattığı dini gelenekler arasında “Zensünni” kavramı da bulunmaktadır.
9-Satürn Uydusu Titan’da Bulunan Ovaların İsimleri Dune Romanından Verilmiştir.
Satürn'ün en büyük uydusu olan Titan'da bulunan yer şekillerine isimleri Herbert'ın romanı Dune'dan verilmiştir. Kitabın odak noktası olan ve çöllerden oluşan Arrakis Gezegeni'nin ismi Titan'da bir ovaya "Arrakis Planitia" olarak verilmiştir.
Titan’da bulunan “Arrakis Planitia” bölgesiyse uçsuz bucaksız uzanan bir kum ovasıdır. Ama bildiğimiz çöl kumlarından da değil. Titan’daki kumlar, Nasa’nın gezegen bilimcisi Mike Malaska'nın açıklamasına göre; kumun daha yapışkan ve yumuşak olmasını sağlayan organik moleküller tarafından oluşmuştur .
Sadece Arrakis Planitia da değil. Titan’da bulunan bölgelerin çoğuna isimleri Dune evreninden verilmiş! Ana kahramanımız Paul Atreides’in memleketi olan Caladan Gezegeni için Titan'da “Caladan Ovası” ve Hapishane Gezegeni olarak bilinen Salusa Secundus içinse “Salusa Labyrinthus” gibi isimler Titan'ın farklı bölgelerine verilmiştir.
10-Herbert ıı. Dünya Savaşında Fotoğrafçıydı
Herbert yazarlık kariyerine 2. Dünya Savaşı patlak verdiği dönemde 6 ay kadar ara vermek zorunda kaldı. Çünkü ABD donanmasında fotoğrafçılık yapmaya başladı. Sağlık sorunları nedeniyle bu süre sadece 6 ayla sınırlı kaldı.
11-Dune 1984’te Filme Uyarlandı
Dune, 1984’te David Lynch tarafından sinemaya uyarlandı.( IMDb: 6.4) Film istenilen etkiyi uyandırmadığı ve çekildiği dönemin teknolojik olarak kaynakları Dune evreni için yetersiz kaldığından Dune günümüzde tekrar filme uyarlanıyor.
12-Dune'da Nazi Almanyası'na Gönderme Yapılıyor
Arrakis Gezegeni'nde bulunan Harkonnen Hanedanı, gezegenin kontrolü ve baharat ticaretini sağlama almak için, Arrakis'in yerlileri olan Fremenlere soykırım uyguluyordu. II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası'nın Yahudilere karşı uyguladığı soykırımı çok güzel işliyor. Sonrasında Fremenlerin, Peygamberleri Paul Attreides ile beraber "Cihat" yoluna çıkması da manidar.
13-Herbert Amerika'nın Petrol Açlığını da Eleştiriyor
Herbert döneminde petrol tekelini elinde tutan ve şimdi de "BOP(Büyük Orta Doğu Projesi)" gibi projelerle petrol açlığını iyice gün yüzüne çıkaran ABD, Frank Herbert'ın da o dönem gözüne çarpıyor. Dune evreninde ABD'nin petrol açlığı bir nevi uzay loncasının "melanj baharatı" bağımlılığına ve bu baharat ticaretini her türlü elinde tutmak için yapmayacağı şey olmayan Uzay Loncası'na benzetiliyor.
Bazı maddelerin İngilizce kaynakları:
https://eos.org/geofizz/dune-universe-inspires-titans-nomenclature
https://www.mentalfloss.com/article/61381/15-facts-about-dune
